به گزارش «دنیای بورس»، دنیای‌اقتصاد نوشت: روزهای ناکامی در بازار سرمایه همچنان ادامه دارد. روز گذشته بورس تهران پس از دو روز تداوم عرضه‌های سنگین که به شکل‌گیری صف فروش در نمادهای شاخص‌ساز بازار نمایان شده بود، از سوی حقوقی‌ها حمایت شد و به همین دلیل شاهد بهبود ارزش معاملات در این بازار بودیم.
با این حال سرمایه‌گذاران همچنان درگیر ناپایداری در اعتماد به مسیر پیش روی بازار سرمایه هستند. همان‌طور که در بسیاری از گزارش‌های قبل نیز اشاره شد تغییرات پی‌در‌پی و بعضا ناپایداری که از سوی مسوولان سازمان بورس در نحوه انجام معاملات و قوانین حاکم بر بازار سرمایه رخ داد سبب شد بسیاری از فعالان بازار با دیده تردید نسبت به ظرفیت‌های پیش روی بازار بنگرند.
مضاف بر آنکه ناپایداری فضای اقتصادی در سایر بازارها نیز راه را برای افزایش جذابیت مقاصدی نظیر طلا و دلار فراهم کرده بود. در این میان شایعه و اما و اگر نیز همواره در رابطه با بازار سهام کم نبوده است. مثلا در همین روزهای گذشته ادعایی درخصوص امکان تحریم بورس تهران از سوی ایالات متحده مطرح شد که با توجه به مفروضات آن به نظر نمی‌رسد تحقق چنین امری حتی در صورت وقوع چندان بر روند بازار سهام موثر باشد.
دلیل این امر متصل نبودن بازار سرمایه ایران به سایر بازارهای خارجی است که وجود هر گونه نماد خارجی در این بازار را منتفی می‌کند، مضاف بر آنکه حتی اگر چنین چیزی به‌طور جدی در دستور کار مقامات دولت آمریکا باشد، لزومی به تحریم بورس تهران نیست.
چراکه این بازار خود شرکتی است که تحت نظارت سازمان بورس فعالیت می‌کند. از این رو به نظر می‌آید که طرح چنین بحثی در فضای مجازی بیش از آنکه رنگ و بویی از واقعیت داشته باشد، آرزویی موهوم است که پیش‌تر از جانب بدخواهان ساکن در خارج از مرزهای ایران مطرح می‌شود.
آزمون و خطایی که جواب نداد
در حال حاضر اما چند اتفاق خوب در حال رخ دادن است که می‌تواند بر ذهنیت فعالان بازار سهام اثر مثبت بگذارد. نخست آنکه مقرر شده قانون مخرب ممنوعیت معاملات روزانه که در ماه‌های اخیر و به منظور کاهش هیجانات موجود در بازارسهام اعمال شد، از روز جاری، یعنی 20آبان‌ماه 99 برداشته شود. از این رو فعالان بازار سهام می‌توانند همانند آنچه در گذشته معمول بود سهامی را که در یک روز خریداری کرده‌اند در همان روز به فروش برسانند.
این کار راه را برای آن بخش از سرمایه‌گذاران که سبک کوتاه مدتی را برای مدیریت دارایی‌های خود انتخاب کرده‌اند هموار خواهد کرد. مضاف بر آنکه می‌تواند بر نقدشوندگی سهام بیفزاید و ریسک سرمایه‌گذاری را به‌طور کلی برای فعالان خرد بازار سهام کاهش دهد. از این رو می‌تواند حذف آن قانون دست و پا گیر را برای بهبود وضعیت کلی معاملات سهام امری مثبت و گامی رو به جلو تلقی کرد.
برچیدن یاس از تابلوی معاملات
اما روز جاری تنها با لغو محدودیت معاملات روزانه آغاز نمی‌شود. این روز در حالی آغاز خواهد شد که صف فروش در نمادهای شاخص‌ساز بازار سهام در روز گذشته جمع شده است. اگرچه این رویداد را نمی‌توان به‌عنوان دلیلی متقن برای شروع دور تازه‌ای از صعود قیمت‌ها در بازار سهام تلقی کرد، با این حال باید این نکته را نیز در خاطر داشت که جمع شدن صفوف فروش در نمادهای شاخص ساز به‌طور تقریبی همواره با بهبود وضعیت معاملات در بخش بزرگی از بازار سهام همراه است که فعالیت آنها یا ماهیت دلاری دارد یا تاثیر بالایی بر شاخص کل بورس می‌گذارند.
فرابورس هم که پر واضح است بیش از آنکه خود جریان‌ساز این بازار باشد، به‌طور کلی از بورس اثر می‌پذیرد. همان‌طور که گفته شد روز گذشته بخش قابل توجهی از صفوف فروش در نمادهای سنگین وزن بازار سرمایه برچیده شد. در این روز شاهد آن بودیم که به رغم تاثیر منفی نمادهایی مانند «فولاد»، «فملی» و «کگل» بر شاخص کل بورس، قیمت در این نمادها از کف مجاز روزانه برخاست و در دقایق آخر معاملات سمت و سوی صعودی به خود گرفت.
البته باید توجه داشت که وضعیت در نمادهای کوچک بازار همچنان نابسامان است. در حالی که تداوم نیافتن کاهش قیمت دلار سبب شد این نمادها مورد وثوق اشخاص حقوقی قرار بگیرند با این حال نمادهای کوچک بازار همچنان در کف قیمت مجاز به سر بردند و حجم معاملات در آنها به حدی پایین بود که حتی پر شدن حجم مبنا در این نمادها میسر نمی‌شد. می‌توان گفت که این نمادها در روز گذشته نیز سنت سه ماه اخیر را پی گرفته‌اند.
در واقع میزان پول سرمایه‌گذاران حقیقی که از شروع ریزش بازار در این نمادها حبس شده است نسبت به تقاضای اندک موجود در آنها ناچیز است که کفاف به تعادل رسیدن عرضه و تقاضا در این نمادها را نمی‌دهد. دقیقا به همین دلیل است که میزان کاهش شاخص کل هموزن نسبت به شاخص اصلی بورس در طول ماه‌های اخیر عموما کمتر است.
از آنجا که هر دوی این شاخص‌ها بر اساس قیمت پایانی محاسبه می‌شود، پر شدن حجم مبنا به دلیلی بدل شده تا اصلاح شاخص هموزن فرسایشی‌تر از دماسنج اصلی بازار پیگیری شود. روز گذشته شاخص کل بورس تهران در حالی افت 04/ 2 درصدی را شاهد بود و به دلیل کاهش 25 هزار و 361 واحدی به سطح یک میلیون و 215 هزار واحدی رسید که در همین روز شاخص هموزن تنها 76/ 0 درصد کاهش یافت.
نگاهی به آمار و ارقام بازار
روز گذشته 12 درصد از کل نمادهای مورد معامله در بورس و فرابورس شاهد شکل‌گیری صف خرید بودند. ارزش این صف‌ها در حدود 518 میلیارد تومان بود. در مقابل صفوف فروش تشکیل شده در بازار سهام که 60 درصد از کل نمادهای معامله شده در این بازار را شامل می‌شدند ارزشی برابر با 5200 میلیارد تومان داشت. همچنین ارزش معاملات خرد سهام در بورس تهران امروز 4767 میلیارد تومان بود که در مقایسه با رقم 1397 میلیارد تومانی به ثبت رسیده در روز یکشنبه افزایشی 246 درصدی را نشان می‌دهد.
با احتساب این رقم می‌توان گفت که ارزش معاملات خرد در بورس تهران نسبت به میزان اندک روز قبل از آن میزانی امیدوارکننده‌تر دارد. با این حال توجه به این نکته نیز ضروری است که افزایش میزان یاد شده نه در جهت خرید سهام بلکه در جهت فروش بوده است.
شاید اگر در روز یکشنبه نیز تقاضای حقوقی‌ها در نمادهای سنگین بازار رخ می‌داد در این روز شاهد ثبت چنین ارقامی بودیم. در آن روز بخش قابل توجهی از سهام عرضه شده به بازار بدون خرید باقی ماند که نقشی مهم در پایین بودن ارزش معاملات خرد داشت. گواه این ادعا رقم 947 میلیارد تومانی خالص خرید حقوقی از حقیقی است که افزایشی جدی را نسبت به مقدار 337 میلیارد تومانی روز یکشنبه نشان می‌دهد.
تجمع سرخوردگی در ملاصدرا
اما از تمامی رخدادهای روی داده در بازار سهام طی روز دوشنبه که بگذریم، روز گذشته بازار سرمایه شاهد یک اتفاق حاشیه‌ای نیز بود. در این روز برخی از فعالان بازار سهام که متحمل زیان‌های سنگین شده بودند با تجمع مقابل ساختمان سازمان بورس و اوراق بهادار تهران نسبت به پایین آمدن قیمت‌ها اعتراض کردند. اگرچه این اعتراض‌ها با توجه به تعاریف و تشویق‌های رخ داده از سوی بسیاری از مسوولان دولتی و غیر دولتی از بورس تهران طی ماه‌های ابتدایی سال جاری امری قابل درک است.
اما مشخص نیست که چه تفکری سبب می‌شود تا هر چند سال یک بار با ریزش قیمت‌ها در بورس تهران عده‌ای فضا را برای برقراری تجمع اعتراضی مناسب ببینند. شکی نیست که فرهنگ‌سازی برای ایجاد ارتباط معقول میان مردم عادی با بازار سرمایه وظیفه‌ای است که به ثمر نشستن آن تنها با تلاش و مداومت از سوی مسوولان سازمان بورس محقق می‌شود. اما توجه به این نکته نیز ضروری است که نباید اشتباه و قصور مسوولان را دلیلی برای سلب مسوولیت از خود تلقی کرد. خریدن سهام تنها به این دلیل که صف‌خرید شده امر معقولی نیست.
گزارش دو | تغییرات جدید در قوانین بورس‌بازی از امروز
دنیای‌اقتصاد در مطلب دیگری نیز نوشت: داد و ستدهای روز گذشته در حالی پیگیری شد که سهامداران در میانه‌های روز معاملاتی با خبر کاهش زمان پیش‌گشایش بازار غافلگیر شدند. به این ترتیب معاون بازار بورس تهران از تغییراتی در پیش‌گشایش بازار خبر داد. بنابراین از امروز ۲۰ آبان پیش‌گشایش از ساعت ۸:۴۵ تا ۸:۵۵ خواهد بود و از ساعت ۸:۵۵ تا ساعت ۹ امکان هیچ‌گونه ویرایش و حذف در اُردرهای ارسالی وجود نخواهد داشت.
به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه اتخاذ چنین تدابیری علاوه بر اینکه می‌تواند منجر به بازگشت فضای شفاف به جریان معاملاتی بازار سهام شود، زمینه کاهش جولان سفته‌بازان و سرمایه‌گذارانی که قصد جهت‌دهی غیر‌متعارف به بازار دارند را فراهم می‌کند.
سرمایه‌گذارانی که با سفارش‌گذاری‌های غیر‌واقعی بعضا به صف‌های خرید و فروش سهام دامن می‌زدند و با استفاده از زمان طولانی پیش‌گشایش و امکان حذف سفارشات خود، سایر معامله‌گران بازار سرمایه را به نوعی فریب می‌دادند اکنون به محض اجرایی شدن دستورالعمل جدید تاحدودی با کاهش قدرت دستکاری در فضای معاملاتی بورس و فرابورس مواجه می‌شوند.
از سویی بازگشت خرید و فروش روزانه به حالت اولیه موضوع دیگری است که از امروز در بازار اجرایی می‌شود. بنابراین سرمایه‌گذارانی که به‌طور روزانه اقدام به خرید و فروش سهام می‌کردند و یک ماه و نیمی می‌شود که تحت‌تاثیر چنین دستورالعملی، ناخواسته از گردونه معاملات حذف شدند از امروز می‌توانند به فعالیت خود در بازار ادامه دهند. «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگو با کارشناسان به چرایی خلق قوانین جدید و اثرات برخی از دستورالعمل‌های معاملاتی در بازار سهام می‌پردازد که آن را در ادامه می‌خوانید.
احترام به اکوسیستم بورس
- هاشم ذوالفقاری | تحلیلگر بازار سرمایه
بخشی از هیجانات هر روز معاملاتی را همین موضوع پیش‌گشایش به بازار سهام تزریق می‌کند. در صورتی که پیش‌گشایش وجود نداشته باشد، از روز قبل سهامدارانی که تصمیم به خرید و فروش دارند می‌توانند اردرهای معاملاتی خود را آماده کنند.
در پیش‌گشایش سهمی در صف خرید و در مرحله گشایش تبدیل به صف فروش می‌شود، در واقع این اتفاق نشان از هیجانی دارد که به بازار القا می‌شود. بنابراین الزامی برای وجود پیش‌گشایش در شرایط فعلی بازار دیده نمی‌شود چرا که شاخص‌های سهامی در ثبات چندانی قرار ندارند.
در حقیقت پیش‌گشایش در بازار نزولی به منفی‌تر شدن و در بازار صعودی به مثبت‌تر شدن شاخص‌های سهامی کمک می‌کند. با توجه به کمبود نقدینگی و انتظار حمایت از بازار، در شرایط فعلی کاهش زمان پیش‌گشایش اتفاقی مثبت ارزیابی می‌شود.
به اعتقاد بنده 5 دقیقه زمان برای اردرچینی و پیش‌گشایش برای بازار سهام کافی است. زمانی که در پروسه خرید و فروش روزانه محدودیت ایجاد شد در واقع بخشی از سرمایه‌گذاران که حجمی از معاملات را انجام می‌دادند به‌طور خودکار از بازار خارج شدند. در اکوسیستم بازار باید نوسان‌گیر، سهامدار با دید سرمایه‌گذاری بلندمدت و کوتاه‌مدت، نوسان‌گیر ساعتی و خریداران و فروشندگان قدرتمند وجود داشته باشد. بر این اساس دستکاری در این اکوسیستم نظم بازار را یقینا دچار اخلال خواهد کرد.
کاهش قدرت دستکاری
- یاسر شریعت | کارشناس بازار سرمایه
تغییر زمان پیش‌گشایش، مورد بااهمیتی در جریان معاملاتی بازار سهام محسوب نمی‌شود اما این مهم از دغدغه‌ها و اولویت‌های سیاست‌گذار بورس است. در هفته‌های اخیر در فضای مجازی این موضوع بار‌ها مطرح شده است و احتمالا سازمان بورس با اتخاذ چنین قوانینی به دنبال نشان دادن اعمال‌نظر قشر سرمایه‌گذار در بازار سرمایه خواهد بود.
تغییر زمان پیش‌گشایش معضل اصلی این روزهای بازار سهام نیست چراکه اکنون موارد بسیار بااهمیت‌تری در بازار وجود دارد، با این حال چنین اتفاقی بیشتر حالت نمادین در فضای معاملاتی خواهد داشت.
اینکه چه منطقی پشت پیش‌گشایش قبلی با پیش‌گشایش جدید وجود دارد عامل اثر‌گذاری در وضعیت کلی بازار نیست. اما احتمالا قانون‌گذار به دنبال کاهش قدرت دستکاری در زمان سفارشات است.
بر حسب برآورد‌ها در پیش‌گشایش نیم‌ساعتی برخی از سفارش‌دهندگان به‌صورت مصنوعی یکسری از سهم‌ها را به سمت مثبت یا منفی هدایت می‌کردند و به دلیل اینکه زمان پیش‌گشایش زیاد بود، برخی از سهامداران تحت‌تاثیر این سفارش‌گذاری قرار می‌گرفتند.
به‌عنوان مثال از ساعت 8:30 در صورتی که سهامداری فروشنده سهمی بوده، اقدام به سفارش‌گذاری سنگین در طرف تقاضا تا ساعت 8:50 می‌کرد. به این صورت سایر سرمایه‌گذاران ترغیب به خرید سهام شرکت موردنظر می‌شدند اما به محض شروع بازار اردر سنگین ثبت شده در صف خرید به یکباره حذف و در صف فروش نمایان می‌شد. عدم‌امکان حذف سفارشات در 5 دقیقه پایانی زمان پیش‌گشایش از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است چرا که اردر تقلبی نهایت تا قبل از شروع بازار یا حذف خواهد شد یا بدون تغییر وارد جریان معاملاتی می‌شود.
بازگشت خرید و فروش روزانه به حالت اولیه مورد بااهمیتی است که از امروز در بازار اجرایی می‌شود. افزایش میزان نقدشوندگی و حجم معاملات بازار از مزایای این دستورالعمل به‌شمار می‌رود. حذف محدودیت‌ها در واقع حس اطمینانی را به سرمایه‌گذاران القا می‌کند مبنی بر اینکه شرایط از دیدگاه ناظران بازار به حالت طبیعی بازگشته است. در نقطه مقابل نیز افزایش محدودیت، سیگنال شرایط خاص را به سرمایه‌گذاران ارسال می‌کند و در برخی موارد این اتفاق به فضای التهاب بازار دامن می‌زند. بنابراین حذف محدودیت‌ها نشان از ایجاد تعادل در بازار سهام دارد.
توییت بازان بورسی | سهامداری که زیان را گردن نمی‌گیرد
دنیای‌اقتصاد در گزارش دیگری نوشت: روز گذشته سهامداران در اعتراض به سقوط بورس و وعده‌هایی که از سوی مسوولان به آنها عمل نشده بود، جلوی ساختمان ملاصدرا تجمع کردند. در این تجمع علاوه بر شعارهایی که داده می‌شد، معترضان پلاکاردهایی هم به همراه خود داشتند.
یکی از این پلاکاردها درباره صندوق پالایش یکم بود که روی آن نوشته شده بود: «صندوق پالایش یکم نه تنها سود نداد، بلکه ضرر سنگینی به خریدارانش که قشر ضعیف بودند وارد کرد. آقای زنگنه تو را به خدا کمکمون کنید.» خیلی از افراد حاضر در شبکه‌های اجتماعی با بازنشر این عکس که دو جوان این پلاکارد را به دست داشتند، از آنچه بورس بر سر مردم و اعتماد آنها به دولت آورد می‌نوشتند.
روز گذشته الزاما کاربرانی که درباره این تجمع و مسائل مربوط به بورس می‌نوشتند، در این حوزه فعال نبودند، اما حالا یکی دو روزی است که کاربران حوزه‌های دیگر که در طول ماه‌های گذشته اصلا درباره بورس و مسائل آن نوشته‌ای نداشته‌اند درباره بورس می‌نویسند.
این دسته از کاربران چون اکثرا در فضای سیاسی و اجتماعی فعال هستند نسبت به دیگر کاربران فعال در حوزه بورس یا سهامداران بی‌پرده‌تر و با لحن تندتری می‌نویسند و انتقادهای خود را مطرح می‌کنند. یکی از مسائلی که این کاربران مطرح می‌کردند درباره وعده‌های دولت درخصوص صندوق پالایشی یکم بود.
آنها به این موضوع در نوشته‌هایشان می‌پرداختند که به قدری سیاست دعوت به بورس از سوی دولت جدی بود تا سرمایه‌های مردم به این میدان آورده شود که در مهرماه و در جلسه هیات دولت حتی تخفیف این صندوق را از ۲۰ درصد به ۳۰ درصد افزایش دادند. تا با این کار مردم بیشتری یعنی حتی آنها که سرمایه کمی داشتند، پول‌هایشان را به بورس وارد کنند.
با گذر زمان در توییتر فارسی و منتشر شدن عکس‌ها و فیلم‌های بیشتری از تجمع روبه‌روی سازمان بورس، افرادی که در شبکه‌های اجتماعی فعال بودند درباره آنچه حسن روحانی از صندوق‌های ای‌تی‌اف گفته بود مطالبی منتشر می‌کردند. آنها می‌گفتند باید به رئیس دولت و دیگر اعضای کابینه یادآوری کرد که در اوایل سال جاری با چه صحبت‌ها و وعده‌هایی مردم را به حضور در بورس و حتی خرید ای‌تی‌اف‌ها دعوت می‌کردند.
برخی از کاربران حتی فیلم صحبت‌های روحانی در جلسه هیات‌دولت اردیبهشت ماه امسال را پیدا کرده بودند. فیلمی که در آن رئیس دولت می‌گوید: «ان‌شاء‌الله در روزهای آینده و هفته‌های آینده شاهد یک قدم مهم دیگر از طرف وزارت اقتصاد خواهیم بود؛ سهامی به‌صورت صندوق‌های ETF از بانک‌های مهم، بیمه‌های مهم و دیگر شرکت‌ها به‌صورت ترکیبی عرضه می‌شود و هر کس می‌تواند تا ۲ میلیون تومان از این سهام را خریداری کند، ضمنا خریداران از تخفیف هم برخوردار می‌شوند.
به نظر من باز هم در هفته‌های آینده شاهد خبرهای خوبی در بورس برای مردم عزیزمان خواهیم بود و در سال جهش تولید، بازارسرمایه یکی از راه‌های حرکت اقتصادی ماست.»
این کاربران در توضیح این فیلم علاوه بر اینکه می‌نوشتند تمام آن امیدها نقش بر آب شده است، درباره این مساله هم می‌نوشتند که همان‌طور که حسن روحانی در صحبت‌هایش گفته است، بازار سرمایه باعث حرکت اقتصادی دولت شد، نه حرکت اقتصادی مردم. در کنار این مساله روز گذشته فضای بحث و جدل در فضای توییتر فارسی حسابی داغ بود.
برخی از کاربران با منتشر کردن عکس‌هایی که در آن معترضان خواستار استعفای برخی از مسوولان بورس شده بودند، این مساله را مطرح می‌کردند که مشکل نه در سازمان بورس و مسوولان آن، بلکه جای دیگری است. آنها درباره این موضوع می‌نوشتند که باید درباره مسوولان و مقاماتی صحبت کرد که مردم را به حضور حداکثری در بورس دعوت کردند و البته به این موضوع می‌پرداختند که نباید چشم به روی خیلی از حرف‌ها و وعده‌ها بست و ذهن مردم را به این سمت برد که فقط مسوولان بورس مقصر چنین وضعیتی هستند، چون جای خیلی‌ها در این لیست خالی است.
آزمون و خطا
صحبت‌های علی صحرایی، مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران با یکی از سایت‌های خبری روز گذشته نه فقط واکنش سهامداران خرد را در پی داشت، بلکه صدای فعالان اقتصادی را هم درآورد. او با اعلام اینکه برای بازار دو تصمیم مهم گرفته شده، گفته که برقراری Day Trading و کاهش زمان پیش‌گشایش به ۱۵ دقیقه تصمیماتی مهمی هستند.
در همین رابطه داود سوری، اقتصاددان با بازنشر صحبت‌های صحرایی در صفحه توییتر خود نوشت: «در کجای دنیا این‌قدر بر سر سرمایه مردم بازی درمی‌آورند و آزمون و خطا می‌کنند؟ کاش می‌شد اداره این بازار را دست یکی از این بورس‌های بین‌المللی داد!»
اما سهامداران خرد از تکرار هر روزه قرمزپوش بودن بورس و سقوط شاخص به شدت عصبانی هستند. آنها در واکنش به این خبر نه فقط از برنامه‌ها و راهبردهای دولت در بورس، بلکه در تمام بخش‌های اقتصاد در طول سال‌های گذشته انتقاد کرده بودند.
از دیگر افرادی که به تصمیمات متعدد نهادها، سازمان‌ها، افراد و... در حوزه بورس انتقاد کرده بود، هاشم آردم بود. این تحلیلگر در صفحه خود نوشت: «یک خواهش ملتمسانه از تصمیم‌گیران در سازمان و ارکان؛ تمام تصمیماتی که دست‌کم در سه ماه گذشته اتخاذ شد ماهیت «آزمون و خطا» داشته است. امیدوارم موافق باشید که هیچ‌کدام از این تصمیمات در رشد و توسعه بورس اثربخش نبود.
یک بار هم این را امتحان کنید: تصمیم بگیرید که برای مدتی خلاف هرآنچه فکر می‌کنید صحیح است عمل کنید. مثلا اگر فکر می‌کنید اعمال دامنه نوسان نامتقارن یا افزایش محدودیت دامنه نوسان خوب است، خلاف آن عمل کنید و دامنه نوسان را بازتر کنید. اگر فکر می‌کنید رمز دو مرحله‌ای برای ورود به حساب کاربری کارگزاری خوب است، خلاف آن عمل کنید.» او در ادامه توییت خود نوشت: «شاید نتیجه بهتری گرفتید. این را هم بگذارید به حساب همان سعی و خطاهایی که پیش از این شد!»
گزارش سه | بورس تشنه عرضه‌های اولیه
دنیای اقتصاد در مطلب دیگری نوشت: بازار سهام روزهای عجیبی را پشت سر می‌گذارد. نزول شاخص به کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد گویای وضعیت این روزهای بورس تهران است. با وجود همه جلسات و اقدامات پدرمآبانه سازمان بورس، دولت و مجلس برای بازگرداندن ثبات به بازار و در کنار آن گزارش‌های مثبت ۶ ماهه صنایع مختلف دربازارسرمایه، پشت پای شاخص به سهامداران همچنان ادامه دارد و روند نزولی شاخص شیب تندتری به خود گرفته است.
در حالی که کمتر کسی فکرش را می‌کرد اصلاح قیمت سهام ۳ ماه به طول بینجامد برخی کارشناسان از احتمال ادامه‌دار شدن ریزش شاخص خبر می‌دهند. این در حالی است که به گفته برخی تحلیلگران با تعیین تکلیف ابهامات موجود، بورس تهران متعادل خواهد شد و معاملات این بازار طی هفته‌های آتی وارد فاز منطقی‌تری خواهد شد.
در شرایطی که تالارشیشه‌ای در نوسانی‌ترین حالت ممکن به سر می‌برد یکی از سناریوهایی که برای رونق بازار سهام مطرح می‌کنند عرضه‌های اولیه است. موضوعی که همواره برای گسترش عرضی بازار و عمق بخشی به آن مورد تاکید قرار گرفته است ؛ اما ماه‌ها حتی خبری از عرضه‌های اولیه کوچک مقیاس نیز نیست.
عرضه‌های اولیه به وضعیت نرمال بازار موکول شد
اگرچه در مورد عرضه اولیه شرکت‌ها اختلاف نظرهایی وجود دارد و هیچ تصمیم قطعی درخصوص این عرضه‌ها صورت نگرفته؛ اما مجید نوروزی معاون امور ناشران شرکت بورس درباره علت توقف عرضه‌های اولیه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: علت عدم عرضه اولیه سهام این شرکت‌ها، بخشی به دلیل نیاز به تکمیل برخی اقدامات از سوی شرکت‌ها و بخش دیگر ناشی از فضای هیجانی فعلی حاکم بر بازار سرمایه است.
از این رو عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در روزهایی که بازار در وضعیت نرمال و به دور از هیجان به سر ببرد با استقبال مناسب‌تری مواجه می‌شود. این مقام مسوول در پاسخ به اینکه آیا درخواستی از سوی شرکت‌ها برای عرضه در بازار سهام ارسال شده یا نه اظهار می‌کند: در حال حاضر ۶ شرکت در بازار دوم بورس تهران درج نماد شده و در مرحله عرضه اولیه قرار دارند.
نوروزی عنوان می‌کند: یکی از اقداماتی که همواره در راستای افزایش عمق بازار سرمایه سرلوحه اقدامات بورس تهران قرار دارد، پذیرش و عرضه سهام شرکت‌های جدید است. بازار اوراق بهادار نیازمند عرضه‌های اولیه است که به دلیل زمان‌بر بودن آماده‌سازی شرکت‌ها از طرف ناشر در فرآیند پذیرش و درج، باید در دوران عدم رونق بازار این اقدامات انجام شود تا در زمان درخواست شده آمادگی عرضه اولیه وجود داشته باشد.
در حال حاضر نیز فرآیند پذیرش و درج نماد شرکت های جدید متوقف نشده و از ۱۹ مرداد ماه ۱۳۹۹ تا کنون بالغ بر ۴۲ شرکت در بورس تهران پذیرفته شده و ۳۱ شرکت نیز درج نماد شده اند. علاوه بر این پرونده بالغ بر ۶۰ شرکت نیز به منظور طرح در جلسه هیات پذیرش در حال تکمیل مدارک و بررسی است.
مجید نوروزی در ادامه خاطرنشان می‌کند: سهام شرکت‌ها پس از درج نماد در بورس تهران، با انجام مجموعه اقداماتی از قبیل اخذ توکن و بارگذاری صورت‌های مالی، اطلاعات فعالیت و... در تارنمای اطلاع‌رسانی ناشران اوراق بهادار (کدال)، ارائه گزارش ارزش‌گذاری، تعیین بازارگردان، سپرده کردن سهام و... آماده عرضه اولیه می‌شوند.
معاون امور ناشران شرکت بورس درخصوص شرکت‌هایی که آماده عرضه در بازار سهام هستند بیان می‌کند: در حال حاضر سهام ۶ شرکت بزرگ و متوسط در بازار دوم بورس تهران درج شده ودر مرحله عرضه اولیه هستند. این شرکت ها عبارتند از: شرکت صنعت غذایی کوروش (سرمایه ۳.۰۰۰ میلیارد ریال)، شرکت تأمین سرمایه تمدن (سرمایه ۵.۵۰۰ میلیارد ریال)، شرکت سپید ماکیان (سرمایه ۱.۰۰۵ میلیارد ریال)، شرکت فرآوری معدنی اپال کانی پارس (سرمایه ۲۰.۰۰۰ میلیارد ریال)، شرکت سرمایه گذاری مدیریت سرمایه مدار (سرمایه ۲.۳۰۰ میلیارد ریال) و شرکت پتروشیمی بوعلی سینا (سرمایه ۳.۵۰۰ میلیارد ریال).
وی به زمان مناسب عرضه‌های اولیه اشاره می‌کند و می‌گوید: عرضه اولیه به منزله بزرگ شدن بازار است و هر چه بازار بزرگ‌تر شود، در راستای تأمین مالی که کارکرد اصلی بازار است سوق پیدا کند.
در همه زمان می‌توان عرضه اولیه انجام داد، به شرط آنکه عرضه جذابیت لازم را برای خریداران داشته باشد. تکمیل بودن مدارک و مستندات، به ویژه افشای اطلاعات روی تارنمای کدال و بدون ابهام بودن گزارش ارزش‌گذاری سهام شرکت از جمله شرایط لازم برای عرضه اولیه سهام شرکت ها است.
بورس نیازمند خون تازه
برآیند تحلیل کارشناسان از وضعیت بورس تهران نشان می‌دهد با آغاز اصلاح قیمت سهام، نقدینگی کمتری وارد بازارسرمایه شده است. ضمن آنکه صفوف طولانی فروش از بی رغبتی سرمایه گذاران وکاهش تقاضا برای ورود به این بازار خبر می‌دهد این در حالی است که به گفته غلامرضا کرد زنگنه رئیس سابق خصوصی‌سازی عرضه اولیه سهام شرکت‌ها می‌تواند بورس را از بحران فعلی خارج کند. وی اظهار می‌کند: عرضه اولیه، مشتری‌های خاص خود را دارد. با توجه به اینکه در حال حاضر سهام با کف قیمت عرضه می‌شود سهامداران زیادی دراین شرایط برای خرید اعلام آمادگی می‌کنند.
رئیس سابق خصوصی‌سازی عنوان می‌کند: در حال حاضر نیاز است تا خون جدید به بازار تزریق شود. از این رو با عرضه‌های جدید انگیزه فعالان بورسی برای انجام داد‌وستد‌های بیشتر بالا می‌رود. وی با انتقاد از توقف عرضه‌های اولیه در بورس به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: توقف عرضه‌های اولیه در حالی که می‌تواند منجر به رونق بازار سهام شود، سیاستی غیر‌منطقی است و بازار را به سایه می‌کشد. کرد زنگنه با بیان اینکه عرضه شرکت‌های معتبر و شناخته شده و شرکت‌هایی که پشتوانه مالی مستحکمی دارند در این مقطع سرعت جذب نقدینگی در بازار را بیشتر و روند فعلی معاملات را تغییر خواهد داد، تاکید می‌کند: تا زمانی که شرکت‌های جدید وارد بازار سرمایه می‌شوند بورس می‌تواند نفس بکشد.
اولویت و زمان عرضه شرکت‌ها
آیا عرضه‌های اولیه می‌تواند در این شرایط باعث بازگشت تعادل در بازار شود؟ در همین رابطه احسان حاجی تحلیلگر بازار سرمایه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: عرضه‌های اولیه همواره در کنار افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه در جامعه، نقش عمق بخشی به بازار را نیز ایفا کرده‌اند که این موضوع به رشد تاثیر‌گذاری بازار سرمایه در اقتصاد کمک می‌کند.
به گفته این کارشناس بازار سرمایه، زمان ورود عرضه‌های اولیه به بازار مخصوصا شرکت‌های بزرگ که به نقدینگی قابل توجهی درروز عرضه نیاز دارند اهمیت بالایی دارد. وی اظهار می‌کند: زمان ورود شرکت‌های جدید به بازار بسیار حیاتی است و کوچک‌ترین اشتباهی در زمان عرضه این شرکت‌ها می‌تواند بخشی از نقدینگی موجود در بازار را که می‌تواند به تقاضای بازار در روزهای بحرانی کمک کند از بازارخارج کند. تجربه نشان می‌دهد سهامداران عمده‌ای که شرکت‌های زیر مجموعه خود را وارد بورس کرده‌اند برای حمایت از زیرمجموعهها نقدینگی خارج شده از بازار را مجدد وارد بازار نکرده‌اند.
به‌طور مثال مجموعه تامین اجتماعی برخی از زیرمجموعه‌های خود از جمله شرکت‌های سرمایه‌گذاری سیمان تامین(سیتا)، سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا)، تامین سرمایه امین (امین) و سرمایه‌گذاری صدر تامین(تاصیکو) را بعد از عرضه اولیه که بازار روند نزولی به خود گرفت حمایت نکرد.
حاجی در ادامه می‌گوید: سایر مجموعه‌ها نیز کم و بیش تاحدی همین شرایط را دارند به طور مثال شرکت پلیمر آریا ساسول (آریا) از زیرمجموعه‌های پتروشیمی پارس که به طور غیر مستقیم متعلق به مجموعه پتروشیمی خلیج فارس است نیز تقریبا همین شرایط را دارد، یا شرکت گروه توسعه مالی مهر آیندگان (ومهان) از زیرمجموعه‌های سرمایه‌گذاری اهداف نیز بعد از عرضه اولیه در بازار عملا به حال خود رها شده است و می‌توان گفت مبالغی که روز عرضه از بازار خارج شده، دیگر وارد بازار نشده و پیامدی جز خروج نقدینگی و تضعیف تقاضا در بازار نداشته است.
البته سهامی نیز بوده‌اند که بعد از روز عرضه اولیه مورد حمایت قرار گرفته‌اند به‌طور مثال شرکت تامین سرمایه سپهر (وسپهر) به واسطه ایجاد صندوق بازار گردانی توسط سهامدار عمده در روزهای منفی مورد حمایت واقع شده است.
وی تصریح می‌کند: عرضه اولیه‌ها مخصوصا شرکت‌های بزرگی که نقدینگی قابل توجهی از بازار را خارج می‌کنند در روزهایی که ضعف تقاضا وجود دارد در صورتی که سهامدار عمده برنامه‌ای برای این نقدینگی خارج شده در جهت حمایت از زیرمجموعهها نداشته باشد منجر به تشدید فشاردر بازار می‌شود. بر همین اساس این شرکت‌ها بهتر است در شرایط نرمال و تعادلی بازار یا زمانی که تقاضا در بازار غالب است عرضه اولیه شوند.
