به گزارش «دنیای بورس»، دنیای‌اقتصاد نوشت: از نکات قابل توجه معاملات روزهای اخیر بورس تهران، کاهش ۶۵۰ هزار میلیارد تومانی ارزش بازار بورس تهران، در کنار ذوب شدن ۱۰۳ هزار میلیارد تومان از ارزش بازار فرابورس در چهار روز معاملاتی بود. در این مدت شاخص کل بورس تهران با افت ۴/ ۸ درصد مواجه شده است.
افت تاریخی شاخص سهام: بررسی‌ها نشان میدهد که ریزش روز شنبه شاخص کل بورس تهران، تاریخی‌ترین افت مقداری این نماگر بوده است. ضمن آنکه طی پنج ماه اخیر یعنی درست پس از شوک بزرگ ناشی از شهادت سردار سلیمانی به بازار سهام، بیشترین افت درصدی را در معاملات دیروز شاهد بودیم.
متهمان افت بورس: برخی از اهالی بازار سرمایه فروش سهام عدالت توسط شرکت‌های کارگزاری را عامل اصلی ریزش چهار روز کاری اخیر عنوان می‌کنند، این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان شاخص کل و قیمت سهام شرکت‌ها تا حدودی اشباع شده بود و اکنون فرصت مناسبی برای اصلاح و تجدید قوا برای صعود مجدد فراهم شده است.
از طرفی انتظارات ریزشی از سوی سرمایه‌گذاران نیز تا حدودی در ورود بازار به فاز منفی اثر‌گذار بود بنابراین هنگامی که سرمایه‌گذاران به این نتیجه برسند که زمان برگشت بازار فرا رسیده است با کوچک‌ترین بهانه‌ای شاخص‌های سهامی وارد روند صعودی خواهند شد. با این حال در داد و ستد‌‌های نخستین روز کاری هفته صف‌نشینی سرمایه‌گذاران برای فروش در حالی لحظه به لحظه سنگین‌تر می‌شد که اکثر سهامداران از نماد‌های معاملاتی خود با ضرر و زیان خارج شدند.
تزریق هیجان با دامنه نوسان: کارشناسان به مراتب بر لزوم حذف قوانین زائدی که خود عامل ایجاد هیجان در بازار هستند، تاکید کرده است. هیجانی که روزهای مثبت و منفی نشناخته و در تمامی دوره‌ها، وضعیتی خلاف واقع بر معاملات سهام حاکم می‌کند که شاید تنها متضرر این روند معامله‌گران باشند.
به گفته تحلیلگران یکی از عمده دلایل شکل‌گیری الگوی رفتار جمعی در معاملات بازارها، کم‌عمقی بازار در کنار قوانین زائد و دست و پاگیری است که به هیجانات دامن زده و در نهایت سبب شکل‌گیری صف‌های پرحجم در سمت خرید یا فروش (بسته به روند معاملات) می‌شود؛ به‌طوری که معامله‌گران بدون توجه به پشتوانه‌های منطقی (چه بنیادی و چه تکنیکال) و تنها با نگاه به میزان تقاضا و عرضه ایجاد شده در سقف و کف قیمتی، به جمع صف‌ها می‌پیوندند.
در واقع تا زمانی که تشکیل صف به‌عنوان ملاکی برای ارزندگی یک سهم یا بالعکس شناخته می‌شود، واکنش‌های غیرمنطقی نیز دور از انتظار نیست. با این حال همچنان سازمان بورس در حفظ محدودیت دامنه نوسان پافشاری می‌کند. با حذف محدودیت دامنه نوسان یا بازتر کردن میزان آن، اما ریسک معاملات نیز افزایش یافته و افزایش احتیاط میان سرمایه‌گذاران را شاهد خواهیم بود. ضمن آنکه دوره‌های فرسایشی در بازار سهام شکل نمی‌گیرد و عرضه و تقاضا در عرض چند ساعت بازار را به تعادل می‌رسانند. موضوعی که می‌تواند بازار سهام را به سمت بازاری منطقی و تحلیلی‌تر سوق دهد.
بهانه‌ای تحت عنوان سهام عدالت: حامد ستاک، کارشناس بازار سرمایه در واکنش به چرایی ریزش شدید شاخص بورس می‌گوید: فراز و فرود در بازار سرمایه امری عادی است اما رفتار هیجانی و توده‌وار سهامداران از اصلی‌ترین دلایل ریزش بازار سهام در این روز‌ها محسوب می‌شود. به گفته او هر اندازه که در روند صعودی به‌صورت هیجانی رفتار شود یقینا در روند کاهشی نیز رفتاری هیجانی رخ خواهد داد.
با توجه به شدت رشد بازار سهام طی چند وقت اخیر، رفتار کنونی شاخص طبیعی ارزیابی می‌شود. با این حال احتمالا در چند روز آینده بازار با یک تغییر روند، رفتاری منطقی به خود بگیرد. این تحلیلگر بازار سرمایه با در نظر گرفتن احتمال تداوم روند منفی بیان کرد: در صورتی که بازار ریزش بیشتری را تجربه کند می‌توان شاهد بیش‌واکنشی در بورس بود.
به اعتقاد ستاک در حال حاضر افت بازار جنبه روانی دارد چرا که هیچ‌گونه اتفاق بنیادی و ویژه‌ای در بازار سهام رخ نداده است. سهامداران باید از لحاظ روانی به این اقناع برسند که بازار سرمایه شرایط ریزشی ندارد و می‌تواند به روند صعودی بازگردد.
این کارشناس بازار سرمایه درباره میزان اثر‌گذاری فروش سهام عدالت در ریزش بازار سهام افزود: زمانی که بازار تصمیم به تغییر جهت از شرایط صعودی به نزولی و بالعکس می‌گیرد به دنبال بهانه‌ای است که تغییر روند را انجام دهد. زمانی که بازار قصد تغییر روند دارد هر خبر و شایعه‌ای را می‌تواند مبنای عمل خود قرار داده و مسیر حرکتی خود را تغییر دهد.
حجم معاملات نشان میدهد که خیلی تحت تاثیر فروش سهام عدالت قرار نگرفته است بلکه این مهم بهانه‌ای برای نزول بازار شد. ستاک معتقد است، بعد از مدتی که قیمت سهام افت کرد، شرکت‌هایی که از لحاظ بنیادین وضعیت سودآوری مناسب‌تری دارند به قمیت ارزنده‌ای خواهند رسید و تقاضا از سوی سرمایه‌گذاران با توجه به شرایط مطلوب شرکت‌ها افزایش پیدا می‌کند.
تابوی «اعداد رند» در بورس
در مطلب دیگری آمده است، شاخص بورس روی مرز ۲ میلیون واحد دچار سکته شده و پس از ۲ بار مرزشکنی دوباره به محدوده یک میلیون و ۹۰۰ هزار واحد بازگشته؛ پیش‌تر منحنی این نماگر در مسیر عبور از خط یک میلیون واحد هم ۳بار رفت و برگشت داشت.
معانی ارقامی که روی تابلوی بورس نقش می‌بندند، چیست؟ گاهی به نظر می‌رسد معنای اعداد در ذهن سرمایه‌گذاران دگرگون می‌شود حتی در مقاطعی چنین به‌نظر می‌رسد که سهامداران مقهور ابهت اعداد شده‌اند و رفتاری عقلایی از خود نشان نمی‌دهند. بارها دیده شده در چنین شرایطی، در بازارسهام، منطق جای خود را به هیجان میدهد و صف‌های طولانی و بی‌منطق برای خرید یا فروش تشکیل می‌َشود؛ صف‌هایی که پایدار نیستند و هر لحظه ریزش در طرف عرضه یا تقاضا محتمل است.
در این حالت به‌جای اینکه سرمایه‌گذاران تحلیل‌محور باشند؛ بیشتر خبر محورند. پیامد این اتفاق می‌تواند به واکنش‌های هیجانی در بازار سهام دامن بزند. سهامداران تازه وارد اکثرا در مواجهه با گره‌های معاملاتی یا ریسک‌های سیستماتیک احتمالی در بازار تحت تاثیر جو حاکم بر معاملات، رفتاری توده‌وار نشان می‌دهند.
به اعتقاد کارشناسان در رفتار عقلایی انتظار می‌رود همگام با افزایش قیمت کالا، شاهد کاهش تقاضا باشیم اما چه اتفاقی باعث می‌شود کالایی که افزایش قیمت پیدا کرده با افزایش تقاضا مواجه شود؛ نمونه این رفتار در بازار سهام و قیمت دلار قابل مشاهده است. اما بورس با پدیده دیگری هم روبه‌روست؛ بارها در بازار سهام مشاهده شده سرمایه‌گذاران در مواجهه با ارقام «رند»، در بسیاری اوقات، احساس خطر می‌کنند و به سرعت در صف فروش می‌نشینند دلیل این رفتار چیست؟
رفتار سرمایه‌گذاران قابل توبیخ نیست: عادل افخمی کارشناس ارشد بازار سرمایه - حوزه مالی می‌گوید: اگر به لحاظ رفتاری این موضوع مورد بررسی قرار بگیرد، مشاهده می‌شود مرز روانی شاخص ۲ میلیون واحدی یا به‌طور کلی هر عدد رندی در بازارسهام، تورش رفتاری در ذهن سهامداران ایجاد می‌کند. این انحرافات رفتاری در ذهن سهامداران به اعداد قابل‌توجه چه در جهت مثبت و چه در جهت منفی وزن بیشتری میدهد.به اعتقاد او این اعداد تفاوت چندانی با سایر ارقام ندارند اما به دلیل توجه ذهن، زمان عبور از این اعداد افراد احساس می‌کنند که به دستاورد خاصی رسیده‌اند.
به گفته این تحلیلگر بازار سرمایه؛ تورش اعداد رند در رفتار معامله‌گران قابل مشاهده است و عموم آنان به‌طور معمول به‌سمت و سوی اعداد رند واکنش نشان می‌دهند. افخمی این نوع از واکنش‌های سهامداران را طبیعی دانست و تاکید کرد: بخش زیادی از رفتار و هیجان بازار طبیعی ارزیابی می‌شود.
به‌عنوان مثال یک میلیون نفر انسان با یک میلیون ذهن و پایه متغیری وجود دارد، بنابراین حساسیت‌هایی مختلفی که در این ذهن‌‌ها ایجاد خواهد شد قاعدتا باعث می‌شود که انتظارات مختلفی هم شکل بگیرد. این کارشناس بازار سرمایه بر این باور است که رفتار سرمایه‌گذاران به هیچ‌عنوان قابل توبیخ نیست زیرا افراد بر اساس متغیر‌های ذهنی خود اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند.
ذهن تمام سرمایه‌گذاران را باید شبه کامپیوتری در نظر گرفت که با یکسری الگوریتم و متغیر به نتیجه می‌رسد. او تاکید کرد: تغییر جهت بازار در مواردی خیلی سریع رخ میدهد. به‌عنوان مثال فردی قبل از تشکیل صف خرید اقدام به خرید سهمی می‌کند، این سهامدار در ذهن خود احساس پیروزی و برتری از بازار خواهد داشت اما در یک لحظه، عرضه همان سهم به میزانی افزایش پیدا می‌کند که سریعا صف فروش میلیونی شکل می‌گیرد.
این سهامدار به یقین احساس بازندگی خواهد کرد. این اتفاقات به‌طور کلی بیانگر حرفه‌ای بودن و یا نبودن سهامداران نیست بلکه کامپیوتر‌های محاسباتی ذهن بر اساس یکسری متغیر رفتار می‌کند. با این حال متغیر پایه سهامداران می‌تواند نقدینگی، دارا دوم، دلار و مواردی از این قبیل در نظر گرفته شود.
نقش متولیان در رفتار سرمایه‌گذاران: به اعتقاد افخمی تمام سرمایه‌گذاران و حتی صاحب‌نظران فعال هم درگیر این انحرافات رفتاری هستند اما با کسب تجربه و مشاهده فرصت‌های زیاد به نحوی از درجه حساسیت و واکنش نسبت به مواردی کاسته خواهد شد. این تورش‌های رفتاری به‌طور طبیعی در ذهن انسان وجود دارد و به‌سادگی نمی‌توان از آن عبور کرد. این کارشناس بازار سرمایه گفت: ۲ سیستم ذهنی داریم. نخستین سیستم، ناخودآگاه است.
به‌عنوان مثال فردی در هنگام رانندگی به محض مشاهده مانع به سرعت ترمز می‌کند. بنابراین اکثر تورش‌های رفتاری که در بازار مشاهده می‌شود تحت‌تاثیر تصمیم سیستم ذهنی ناخودآگاه سرمایه‌گذاران است.سیستم سنتی و متعارف فقط بر منطق و اقتصاد عقلایی تاکید دارد و در واقع سیستم دوم ذهنی افراد در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کند. بنابراین در موارد زیادی ذهن به‌صورت ناگهانی تصمیم‌گیری می‌کند و خیلی تحت‌تاثیر منطق قرار ندارد. او با بیان اینکه رفتار متولیان بازار می‌تواند در رفتار سرمایه‌گذاران نیز اثر‌گذار باشد، افزود: آگاهی بخشی و آموزش از نکات با‌اهمیت در این موضوع است.