تعدیل انتظارات منفی و کاهش ریسک در بازار

جواد عشقی‌نژاد، کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه در یادداشتی برای دنیای بورس نوشت: روندی که در هفته‌های اخیر در بورس اوراق بهادار تهران دیده می‌شود واقعاً قابل‌توجه است؛ اگرچه هنوز نمی‌توان گفت «رونق کامل و پایدار» اتفاق افتاده، اما احساس بهبود و کاهش ریسک روانی در بازار افزایش پیدا کرده است.
در ادامه این یادداشت سعی می کنم سه موضوع مهم درباره وضعیت بازار را بررسی کنم.
۱= چه تغییراتی در ساختار اقتصادی / بازار سرمایه رخ داده که امیدها را افزایش داده‌اند؟
در این مورد چند عامل را می‌توان ذکر کرد.
کاهش فشار روانی / تعدیل انتظارات منفی: در دوره‌ای، ریسک‌های عمده‌ای مثل فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران به عنوان عامل بازدارنده برای سرمایه‌گذاری مطرح بود و بازار بسیار محتاط شده بود. اکنون به نظر می‌رسد برخی از این نگرانی‌ها تا حدی تعدیل شده‌اند یا دست کم بازار آن‌ها را «قیمت‌گذاری» کرده است. 
ورود نقدینگی و بازگشت بخشی از سرمایه‌گذاران: با کاهش سطح سلیقه‌ی نزولی (یا تسلیم شرایط) در برخی گروه‌های سهام، بازگشت نسبی سرمایه به بازار دیده شده است. مثلاً خبرگزاری‌ها گزارش داده‌اند که «اصلاح موقت بورس زمینه رشد خواهد شد». 
گزارش‌ها و پیش‌بینی‌های کمتر بدبینانه برای شرکت‌ها و سودآوری: اگرچه هنوز اوضاع کامل نیست، اما وقتی فعالان بازار می‌بینند که شرکت‌ها به لحاظ داخلی و تولیدی وضعیتشان خیلی بدتر نشده‌اند =مثلاً فروش داخلی، تولید، یا صادرات بخشی از شرکت‌ها تثبیت شده یا بهتر شده =این به کاهش ریسک منجر می‌شود.
اثر مثبت بهبود نسبی فضای بین‌المللی/منطقه‌ای: مثلاً گزارش‌ها درباره کاهش تنش فوری یا امید به مذاکرات، می‌تواند به عنوان «سیگنال» مثبت برای بازار تلقی شود. مثلاً خبر سقوط قیمت نفت و بهبود در بازارهای جهانی به کاهش هزینه ریسک کمک کرده است.
ارزان بودن نسبی سهام یا انتظار بازگشت: وقتی شاخص‌ها یا قیمت‌های سهام به سطوحی برسند که نسبت به ریسک موجود به نظر جذاب بیایند، برخی بازیگران وارد می‌شوند؛ این خود می‌تواند باعث ایجاد «هیجان بازگشتی» شود.
۲= چه عوامل اقتصادی و اقتصاد-سیاسی پشت این وضعیت هستند؟ 
در واقع، وضعیت بازار سرمایه ایران تحت تأثیر چند عامل اقتصاد سیاسی است که اگرچه پیچیده‌اند، نقش‌شان را نمی‌توان نادیده گرفت. 
تحریم‌ها و ریسک سیاست خارجی: یکی از بزرگترین ریسک‌های موجود فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران است، که می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل منجر شود. با این حال، برخی تحلیل‌ها معتقدند که اثر عملی آن ممکن است کمتر از آن چیزی باشد که قبلاً تصور می‌شد =مثلاً گفته شده «اقتصاد ایران در مقابل تحریم‌ها قوی شده است». بنابرین، اگر بازار به این جمع‌بندی برسد که ریسک تحریم‌ها «از بدترین حالت فاصله گرفته» یا حداقل قیمت آن کم شده، این خودش یک عامل مثبت است.
انتظارات تورمی و سیاست پولی: وقتی انتظارات تورمی تثبیت شوند یا حداقل نزول پیدا کنند، سرمایه‌گذاران بورس کمتر به سمت دارایی‌های جانبی (مثلاً ارز، طلا) می‌روند و بخشی از نقدینگی به بازار سهام برمی‌گردد. اگر نشانه‌هایی از کنترل تورم داخل ایران ظاهر شود، این به بازار سرمایه کمک می‌کند.
۳= چشم‌انداز بازار و امکان تداوم این وضعیت
حالا می‌رسیم به این سؤال مهم: آیا این وضعیت می‌تواند تداوم داشته باشد؟ و بازار سرمایه چگونه خواهد بود.
اگر نرخ ارز تثبیت شود، تورم تحت کنترل نسبی قرار بگیرد، و شرکت‌ها بتوانند تولید و فروش را حفظ کنند، بازار می‌تواند فضای بهتری داشته باشد و شاهد رشد (هر چند متواضع‌تر) باشد.
از دیدگاه سرمایه‌گذاری، سهام در ایران معمولاً با نسبت ریسک/پاداش نسبتاً بالا معامله می‌شوند – اگر فعالان بازار اعتقاد داشته باشند که بهبود پایدار است، ممکن است بخشی از نقدینگی جا مانده وارد شود. 
اگر بخواهم با یک جمله جمع‌بندی کنم: وضعیت فعلی برای بازار سرمایه ایران قابل‌اتکا به نظر می‌رسد، اما هنوز تبدیل به رشد پایدار نشده است و تداوم آن مشروط به مدیریت ریسک‌هاست.