آبان پر فراز و نشیب بورس

به گزارش دنیای بورس به نقل از دنیای اقتصاد، طی دو تا سه سال اخیر، ماه آبان همواره به‌عنوان یکی از نقاط عطف بازار سهام ایران شناخته شده است؛ دوره‌ای که در بسیاری از سال‌ها آغازگر روندهای صعودی قدرتمند در شاخص کل بورس بوده است.
معمولا در نیمه دوم سال، به‌ویژه در فصل پاییز هم‌زمان با رشد نرخ ارز و افزایش انتظارات تورمی، بازار سهام از محرک‌های قدرتمندی برای رشد برخوردار می‌شود. اما پرسش اصلی اینجاست که آیا در سال جاری نیز این الگو تکرار خواهد شد یا خیر؟ بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد که طی ۱۷ سال اخیر، رفتار شاخص کل در ماه آبان نوسانات قابل‌توجهی را تجربه کرده است؛ به‌گونه‌ای که احتمال رشد یا افت بازار تقریبا برابر بوده است.
این یعنی همان‌قدر که شانس برای ادامه مسیر صعودی وجود دارد، احتمال بازگشت بازار و اصلاح قیمت‌ها نیز منتفی نیست. بااین‌حال، مجموعه‌ای از عوامل سیاسی، اقتصادی و رفتاری در حال حاضر به نفع تداوم رونق در بازار سهام عمل می‌کنند. رشد زودهنگام نرخ دلار در مهرماه، ارزندگی نسبی قیمت سهام، انتشار گزارش‌های میان‌دوره‌ای شرکت‌ها و بهبود انتظارات در فضای سیاسی، از جمله عواملی هستند که می‌توانند آبان‌ماه ۱۴۰۴ را به دوره‌ای سبز برای بورس تبدیل کنند.
آمارها چه می‌گویند؟
بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که نیمه دوم سال همواره دوره‌ای حساس برای بورس تهران بوده است. افزایش تقاضای فصلی در بازار ارز، رشد نرخ دلار و تغییر انتظارات تورمی معمولا موجب تحرک نقدینگی و چرخش آن به سمت بازار سهام می‌شود. در سال‌های گذشته، آبان‌ماه غالبا نقطه آغاز رالی‌های صعودی بوده است. با این حال، امسال شرایط متفاوتی بر بازار حاکم شده است. 
رشد زودهنگام نرخ ارز در پایان تابستان، بسیاری از محرک‌هایی را که معمولا در پاییز فعال می‌شوند، جلو انداخت. دلار در روزهای پایانی شهریور از مرز ۱۰۰ هزار تومان عبور کرد و همین موضوع باعث شد اثر روانی افزایش نرخ ارز، پیش از ورود به فصل پاییز در بازار سهام تخلیه شود. در نتیجه، بخش عمده‌ای از رشد قیمتی سهام در مهرماه رخ داد.
طبق آمار، شاخص کل بورس تهران در مهرماه امسال با رشد بیش از ۲۱ درصدی، بهترین عملکرد ماهانه خود را از اسفند ۱۴۰۱ تاکنون به ثبت رساند. این رشد، نشانه‌ای از بازگشت اعتماد نسبی سرمایه‌گذاران و تحرک مجدد نقدینگی در بازار است. اما پرسش کلیدی این است که آیا این روند در آبان‌ماه نیز تداوم خواهد یافت یا بازار وارد فاز استراحت می‌شود؟
بر اساس داده‌های تاریخی، طی ۱۷ سال گذشته، شاخص کل در ۷ سال از این بازه در آبان‌ماه رشد مثبتی را تجربه کرده است و در ۱۰ سال با افت همراه بوده است. میانگین بازدهی مثبت آبان‌ماه‌ها بیش از ۵ درصد و میانگین بازدهی منفی‌ها حدود ۳ درصد برآورد می‌شود. 
این آمار نشان می‌دهد که از نظر آماری، بازدهی مورد انتظار بورس در دومین ماه پاییز نزدیک به صفر است؛ اما تحلیل صرف بر مبنای گذشته، تصویر کاملی از وضعیت کنونی بازار ارائه نمی‌دهد.
در واقع، شرایط امسال از چند جهت با الگوهای گذشته تفاوت دارد. اول آنکه ارزش ذاتی بسیاری از سهام، به دلیل عدم رشد متناسب با نرخ دلار، هنوز در سطوح جذابی قرار دارد. دوم آنکه برخی متغیرهای بیرونی از جمله تحولات سیاسی، نشانه‌هایی از ثبات نسبی را به بازار مخابره می‌کنند. این دو عامل در کنار هم می‌توانند احتمال بازدهی مثبت را در آبان‌ماه افزایش دهند.
برد یا باخت؟
بورس تهران در حالی وارد هشتمین ماه از سال شده است که سایر بازارهای موازی از جمله طلا، مسکن و ارز از ابتدای سال رشدهای قابل‌توجهی را به ثبت رسانده‌اند. در مقابل، بازدهی بورس از ابتدای سال ۱۴۰۴ تاکنون حدود ۱۲ درصد بوده است؛ رقمی که نه توانسته اثر تورم بالای سال جاری را جبران کند و نه همپای نوسانات ارزی حرکت کرده است. این عقب‌ماندگی قیمتی، خود می‌تواند دلیلی برای تداوم رالی صعودی در آبان باشد، چراکه بخشی از نقدینگی ممکن است برای جبران این فاصله وارد بازار سهام شود.
افزون بر این، انتشار گزارش‌های ۶‌ماهه شرکت‌ها در روزهای اخیر، سیگنال‌های مثبتی به بازار ارسال کرده است. بسیاری از شرکت‌های صادرات‌محور، به‌ویژه در صنایع پتروشیمی، فلزی و معدنی، از رشد نرخ ارز در گزارش‌های خود منتفع شده‌اند. 
هرچند اثر کامل جهش دلار در گزارش‌های فصل پاییز و زمستان آشکارتر خواهد شد، اما همین نشانه‌های اولیه برای تحریک جریان نقدینگی کفایت می‌کند.
از سوی دیگر، نسبت قیمت به سود (P/E) بازار در حال حاضر حدود ۶.۵ واحد است؛ سطحی که از میانگین تاریخی بازار فاصله قابل‌توجهی دارد و نشان‌دهنده ارزندگی نسبی سهام است. در شرایطی که بازدهی بدون ریسک در بازار پول کاهش محسوسی نداشته، این نسبت پایین می‌تواند انگیزه سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر را برای ورود به بورس تقویت کند.
با این حال، مسیر پیش‌روی بازار بدون ریسک نیست. از جمله چالش‌هایی که می‌تواند مسیر صعودی بورس را محدود کند، می‌توان به ابهامات بودجه سال آینده، سیاست‌های نرخ بهره و همچنین احتمال تشدید تحریم‌ها یا تنش‌های سیاسی اشاره کرد. در صورتی که فضای سیاسی کشور به ثبات بیشتری برسد و سیگنال‌های منفی از سمت دولت و مجلس به بازار مخابره نشود، احتمال عبور شاخص کل از سقف تاریخی خود در آبان‌ماه وجود دارد.
چشم‌انداز پیش‌رو
تحلیلگران معتقدند بورس تهران در وضعیت فعلی در نقطه تعادلی مهمی قرار دارد. در کوتاه‌مدت، انتشار گزارش‌های جدید، نوسانات نرخ دلار و تصمیمات سیاستگذار درباره نرخ سود بانکی سه عامل کلیدی تعیین‌کننده مسیر شاخص خواهند بود. در میان‌مدت، اگر نرخ ارز در محدوده فعلی تثبیت شود و جریان نقدینگی از بازارهای موازی به سمت بورس هدایت شود، احتمال رشد مجدد شاخص تا محدوده‌های بالاتر از سقف تاریخی وجود دارد.
از سوی دیگر، باید توجه داشت که بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاران حقیقی در ماه‌های گذشته از بازار خارج شده‌اند و بازگشت اعتماد آنان نیازمند تداوم روند باثبات و شفافیت در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی است. در چنین شرایطی، هرگونه سیگنال مثبت از سوی دولت می‌تواند اثر فوری بر جو روانی بازار داشته باشد.
در مجموع، می‌توان گفت بازار سهام در آبان‌ماه ۱۴۰۴ در شرایطی قرار گرفته است که عوامل بنیادی از آن حمایت می‌کنند، اما ریسک‌های بیرونی هنوز سایه خود را بر سر بازار حفظ کرده‌اند. 
با در نظر گرفتن مجموعه این شرایط، می‌توان انتظار داشت که اگر شوک سیاسی جدیدی به بازار وارد نشود، شاخص کل مسیر تدریجی صعود را طی کند. هرچند احتمال نوسان و اصلاح‌های مقطعی در طول مسیر وجود دارد، اما روند کلی بازار در کوتاه‌مدت همچنان مثبت ارزیاب می‌شود.