در حال حاضر نیز وضعیت ریسک‌های سیستماتیک موجب شده تا هرگاه بورس وارد فاز صعودی می‌شود هراس از ریزش مجدد بر هیجانات مثبت غلبه کند. در روزهای اخیر نیز رسیدن دلار به سطوح بیش از ۱۰۰ هزار تومان، بورس را به روند صعودی واداشته است. از این‌رو به نظر می‌رسد تداوم وضعیت مذکور به طور مشخص به وضعیت ریسک‌های سیستماتیک گره خورده‌است. اما آنچه در این میان از اهمیت برخوردار است آنکه تا حدودی از بدبینی‌ها در ذهن سرمایه‌گذاران بورسی حداقل با توجه به دلار ۱۰۲هزار تومانی کاسته شده است.
معاملات از لنز آمار
معاملات روز گذشته بورس در حالی با سبزپوشی شاخص‌های سهامی پیگیری شد که شاخص کل با رشد ۱.۰۹ درصدی به سطح ۲میلیون و ۵۷۰ هزار واحدی رسید. بدین ترتیب رشد شاخص کل از کف ۲ میلیون و ۳۹۵ هزار واحدی، به ۷.۳ درصد رسید و نماگر اصلی بازار سهام در آستانه فتح کانال ۲میلیون و ۶۰۰ هزار واحدی قرار گرفت. پرونده شاخص هموزن نیز با رشد ۰.۵۲ درصدی بسته شد. شاخص کل فرابورس هم ۰.۴۷ درصد بر ارتفاع خود افزود. در جریان معاملات روز یکشنبه، ۸۵۴ میلیارد تومان پول حقیقی وارد بازار شد و ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز رقم ۶ هزار و ۱۶۰ میلیارد تومان را ثبت کرد که کاهش حدود ۲۰ درصدی را نسبت به روز شنبه نشان می‌دهد.
بازار سهام در دومین روز هفته شاهد صحنه‌ای از استقبال حقیقی‌ها بود. ورود پول حقیقی به معاملات سهام، حق تقدم و صندوق‌های سهامی بیش از ۸۵۴ میلیارد تومان بود. با این حال، صندوق‌های طلا با جذب بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان صدرنشین ورود پول حقیقی بودند و پس از آن صندوق‌های سهامی قرار دارند که موفق شدند تا بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان را جذب بازار کنند. ارزندگی بالای نمادهای شیمیایی و فرآورده‌های نفتی همزمان با بهبود کرک اسپرد و افزایش قیمت دلار، شرایطی را فراهم آورد تا رشد بازار سهام با محوریت این دو صنعت به وقوع بپیوندد. از سوی دیگر صنایع انبوه‌سازی، سیمان و زراعت در قعر جدول ورود پول قرار دارند. صندوق‌های درآمد ثابت نیز خروج ۷۵۰ میلیارد تومانی را به ثبت رساندند.
واقعیت صعود همه‌جانبه
اما آیا معاملات بازار سرمایه وارد فصل جدیدی از رونق شده است؟ در همین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه با بررسی وضعیت این روزهای بورس تهران اظهار کرد: حدود پنج روز کاری است که روند مثبت در بازار سهام مشاهده می‌شود. شاخص کل از محدوده دو‌میلیون و ۳۰۰ هزار واحد عبور کرده و اکنون بالای دو‌میلیون و ۵۰۰ هزار واحد قرار گرفته است. نسبت قدرت خرید اغلب سهام نشان می‌دهد که فضای منفی و التهابی که پیش از ارسال نامه درخواست فعال‌سازی مکانیسم ماشه شکل گرفته بود، تا حدودی خنثی شده است. با این حال تا زمانی که در وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی تغییر قابل‌توجهی رخ ندهد یا متقابلا متغیرهای سیاسی اثرگذار دستخوش تغییر محسوسی نشوند نباید به صعود پایدار بورس امیدوار بود.
آقابزرگی در ادامه افزود: شاخص کل بورس از ابتدای سال حدود ۶ درصد از ارتفاع خود را از دست داده و شاخص هموزن نیز تقریبا در همان محدوده قرار دارد. شاخص کل و هموزن فرابورس نیز بین ۳ تا ۱۴ درصد منفی هستند. بنابراین، آمارهایی که شنبه شب توسط رئیس سازمان بورس در صدا‌و‌سیما ارائه شد مبنی بر اینکه از شهریور سال گذشته تاکنون شاهد رشد ۲۵ درصدی بوده‌ایم، تصویری متفاوت از چهره واقعی بورس است. این نوع آمار شبیه به روش‌هایی است که برخی نهادهای آماری به‌کار می‌برند؛ بازه‌های زمانی یا سبدهای محاسباتی را تغییر می‌دهند تا مقایسه‌پذیری دشوار شود، سپس آمار را ارائه می‌کنند.
به گفته این کارشناس، از قله ۳ میلیون و ۲۵۲ هزار واحدی شاخص کل در ۲۸ اردیبهشت ماه تا وضعیت کنونی شاخص که در محدوده دو‌میلیون و ۵۰۰ هزار واحد قرار دارد، عملا شاخص بیش از ۲۰ درصد کاهش ارتفاع را ثبت کرده است. بنابراین، این‌گونه آمارهای مقطعی قابلیت اتکای چندانی ندارند. اینکه صرفا متوسط روزهای مثبت سال جاری را با میانگین پنج‌ساله مقایسه کنیم نیز نتیجه دقیقی به دست نمی‌دهد.
بخش زیادی از بازدهی مثبت امسال مربوط به جهش ۲۰ درصدی تا اردیبهشت‌ماه بوده است. در ادامه نیز در بازار سهام التهاب منفی شدیدی تجربه شد. او با اشاره به میزان خروج پول مطرح شده از سوی رئیس سازمان بورس گفت: بارها ارقامی همچون ۵۰۰ تا ۹۰۰میلیارد تومان خروج پول اعلام شده است، در حالی‌که تا قبل از ورود به هفته دوم شهریورماه بازار به طور پیوسته با خروج پول حقیقی مواجه بود. اساسا آمار رسمی نشان می‌دهد که با وجود تزریق ۵۵ همت منابع مالی، خروج پول حقیقی بیش از این میزان بوده است. این ارقام با آنچه عملا در بازار حس می‌شود، همخوانی ندارد. روش محاسبه هم مشخص است؛ صدور و ابطال واحدهای صندوق‌های درآمد ثابت. اگر ابطال افزایش یابد یعنی نقدینگی از سمت صندوق‌ها خارج و به سمت سهام آمده‌است و بالعکس اگر صدور بیشتر شود نشان‌دهنده پارک نقدینگی در صندوق‌هاست. اما حالا به‌طور ناگهانی این تفاسیر تغییر کرده و برداشت دیگری ارائه می‌شود که قابل پذیرش نیست.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه با انتقاد از برخی سیاستگذاری‌های اقتصادی بیان کرد: وقتی دولت نرخ خوراک پتروشیمی‌ها را تغییر می‌دهد یا هزینه تمام‌شده شرکت‌ها افزایش می‌یابد، طبیعی است که سودآوری کاهش یابد و بازار واکنش منفی نشان دهد. رسالت سازمان بورس و ارکان آن باید افزایش شفافیت، ارتقای نقدشوندگی و حرکت به سمت بازار کارآ باشد؛ یعنی تجهیز منابع مالی و هدایت آن به سمت تولید و صنعت. اما آنچه امروز می‌بینیم، بیشتر بازی با اعداد و طرح موضوعات فرعی است. به‌عنوان مثال، گفته می‌شود حجم معاملات در بورس کالا رشد کرده و این نشانه عملکرد خوب است، در حالی‌که موضوع اصلی این است که چرا سیاستگذار با عرضه خودرو در بورس کالا مخالفت کرده است. وقتی مسائل اصلی شفاف و علنی بیان نمی‌شود و صرفا به حواشی پرداخته می‌شود، اعتماد عمومی آسیب می‌بیند.
نکته بسیار مهم این است که بازار سرمایه امروز از سطح ارزش ۳۳۰ میلیارد دلاری در گذشته به کمتر از ۹۰ میلیارد دلار رسیده‌است. چرا به این آمار استناد نمی‌شود؟ اگر قرار است همه چیز با عدد و رقم بیان شود، باید واقعیت‌ها نیز مطرح شود. در غیر این صورت، این نوع گزارش‌دهی صرفا به تشدید روند کاهش اعتماد عمومی منجر می‌شود.
فردین آقابزرگی ضمن بیان اینکه بازار سرمایه بازتاب‌دهنده شرایط اقتصادی و سیاسی کشور است، گفت: وقتی تنش ژئوپلیتیک افزایش می‌یابد یا ریسک‌های سرمایه‌گذاری بالا می‌رود، طبیعی است که بورس تحت فشار قرار بگیرد. اینکه بخواهیم خلاف واقعیت را نشان دهیم که هیچ اتفاقی رخ نداده یا حتی اوضاع بهتر شده است، اقدامی نادرست است و به مرور زمان سطح اعتماد مردم به این بازار را کاهش می‌دهد. در حالی‌که ما شعار جذب سرمایه، افزایش سرمایه‌گذاری و رشد تولید را سر می‌دهیم، با چنین رویکردهایی تنها به بی‌اعتمادی بیشتر دامن زده می‌شود.